"Kompleks Wiedzy o Fireshow #5: Organizacja pokazów ognia w praktyce – oczekiwania vs. rzeczywistość"

KRZYSZTOF PAPUGA
16 lis
9 minut(y) czytania

Autor: Krzysztof Papuga Papuga Fireshow - show for all events

Organizacja pokazów ognia w praktyce – oczekiwania vs. rzeczywistość

Na pierwszy rzut oka fireshow wygląda jak prosta atrakcja: artyści pojawiają się z ogniem, włączają muzykę i po kilku minutach publiczność ogląda spektakularne płomienie. W praktyce jest to produkcja sceniczna o złożonej logistyce: łączy w sobie bezpieczeństwo, sprzęt, choreografię, pirotechnikę, scenariusz, muzykę i dostosowanie do warunków terenowych.

Dla wielu organizatorów "taniec z ogniem" nadal jest "atrakcją na event". Dla wykonawców to pełnoprawna produkcja, której jakość zależy od dziesiątek niewidocznych elementów. Ten artykuł pokazuje, gdzie kończą się oczekiwania organizatorów, a gdzie zaczyna się rzeczywistość producenta fireshow.

Spis treści Organizacja pokazów ognia w praktyce – oczekiwania vs. rzeczywistość

Różnica między "zamówieniem pokazu" a produkcją pokazu
Najważniejsze elementy fireshow, o których nie myśli organizator
Sprzęt, paliwa, pirotechnika i bezpieczeństwo - fundament, nie dodatek
Artyści i choreografia - klient widzi 20 minut, my pracujemy tygodniami
Warunki terenowe, logistyka i ryzyka
Czas pracy vs. czas trwania pokazu
Oczekiwania vs. rzeczywistość - najczęstsze zderzenia
"Najlepszy pokaz ognia" - czy istnieje idealny?
Podsumowanie

Różnica między "zamówieniem pokazu" a produkcją pokazu

W teorii zapytanie brzmi: "Potrzebujemy pokazu ognia na 20 minut - ile to kosztuje?"

W rzeczywistości każdy pokaz jest projektem scenicznym, a nie usługą typu "wykonaj i zapomnij". Projekt oznacza m.in.:

Analizę terenu i warunków technicznych Lokalizacja musi być płaska i pozbawiona przeszkód; należy zachować dystans od budynków, drzew i linii energetycznych. Przed każdym wydarzeniem oceniane są odległości od publiczności i zabudowań. Wyrobom pirotechnicznym amatorskim klasy F2 towarzyszy minimalna odległość 8 m od widzów, a efektom klasy F3 - 25 m. Pirotechnika sceniczna wymaga dodatkowo wolnej przestrzeni nad efektem.
Dobór efektów i rekwizytów Fireshow wykorzystuje specjalistyczne narzędzia ogniowe (poi, staffy, dragon staffy, wachlarze, liny, obręcze, miecze i wiele innych), które opisujemy w kolejnym rozdziale. Wybór rekwizytów zależy od choreografii, przestrzeni i oczekiwań widowni.
Rozstawienie stref bezpieczeństwa
Performance musi być oddzielony od widowni. W przypadku bardziej nieprzewidywalnych narzędzi (np. ogniste oddechy, ogniste sześciany) minimalny dystans od publiczności powinien wynosić około około 4,5 m. Oprócz strefy dla publiczności wyznacza się oddzielne strefy na paliwo, miejsce do "obtrząsania" rekwizytów z nadmiaru paliwa i właściwą strefę występu. Te trzy obszary nie powinny być zlokalizowane w jednym miejscu - rekomenduje się, aby znajdowały się w odległościach rzędu kilku metrów od siebie.
Scenariusz i choreografię Każdy pokaz jest oparty na zaplanowanym scenariuszu: kolejności utworów, wejść i wyjść artystów, synchronizacji z muzyką oraz kulminacji z efektami specjalnymi. Choreografia obejmuje również zaplanowanie tzw. "bezpiecznych linii" (trajektorii ruchów), aby artyści nie wchodzili w strefy z paliwem czy pirotechniką.
Synchronizację z muzyką i pirotechniką W produkcji fireshow często stosuje się pirotechnikę sceniczną kategorii T1, np. fontanny iskier. Produkty T1 są przeznaczone do użycia w przestrzeni otwartej i charakteryzują się minimalną odległością bezpieczeństwa rzędu kilku metrów. Do bardziej intensywnych efektów (klasy F3, T2 lub F4) potrzebni są licencjonowani pirotechnicy, a odległości rosną do kilkunastu lub kilkudziesięciu metrów.
Logistykę artystów i sprzętu Oprócz samego występu trzeba zaplanować transport paliw (najczęściej lampowego oleju, białej benzyny lub izoparów), rekwizytów, pirotechniki, sprzętu nagłośnieniowego i oświetleniowego.

Zamawiając pokaz, klient widzi 20 minut efektu. Producent widzi natomiast cały proces: planowanie, ocenę ryzyka, próby techniczne, uzyskanie niezbędnych zgód, logistykę, ubezpieczenie OC i dopiero finalny występ.

Najważniejsze elementy fireshow, o których nie myśli organizator

Strefa bezpieczeństwa i dystanse

Organizator widzi scenę z płomieniami. Zespół realizacyjny widzi przede wszystkim bezpieczeństwo. Obejmuje ono:

Dystans od widowni

W show z dużymi rekwizytami (np. dragon staff, fire cube, rope dart) minimalna odległość od publiczności powinna wynosić około 4,5 m. W przypadku drobniejszych narzędzi (np. fire fingers) dystans może być mniejszy, jednak zawsze w zależności od konfiguracji sceny, rodzaju paliwa i zachowania widowni. Przy pirotechnice scenicznej (fontanny, gejzery) minimalna odległość to zwykle 3 - 5 m, a dla fajerwerków klasy F2 i F3 - odpowiednio 8 m i 25 m.

Strefy funkcjonalne

Profesjonalny pokaz dzieli teren na co najmniej trzy obszary:

stację na paliwo,
strefę obtrząsania, gaszenia,
właściwe miejsce występu.

Każda z tych stref powinna być oddzielona od pozostałych bezpiecznym dystansem. Dodatkowo wskazane jest wyraźne oznaczenie stref dla widzów oraz dróg ewakuacyjnych.

Warunki terenu

Miejsce powinno być płaskie, suche, z nawierzchnią niepalną (ziemia utwardzona, beton, żwir). Należy unikać drzew, słupów i kabli elektrycznych nad sceną. Pirotechnika wymagająca klasy F3 i wyższej potrzebuje otwartej przestrzeni bez zabudowań w promieniu kilkudziesięciu metrów.

Kontrola wiatru

Wiatr potrafi zdmuchnąć płomienie na widzów lub sprzęt. Przy zbyt dużej prędkości wiatru pokaz należy ograniczyć lub odwołać. Nawet przy słabszym wietrze scenę ustawia się tak, aby ogień, iskry i dym kierowały się od publiczności, nie w jej stronę.

Sprzęt i paliwa (skrót - pełniej w kolejnym rozdziale)

Fireshow to nie "kilka pochodni". Z użyciem ognia łączy się szeroka paleta specjalistycznych rekwizytów z knotami z kevlaru lub pokrewnych materiałów. Do tego dochodzi paliwo, które musi być właściwie dobrane, przechowywane i używane oraz zabezpieczenie gaśnicze (gaśnice, koce gaśnicze, mokre ręczniki).

Procedury bezpieczeństwa

Do standardu profesjonalnej produkcji należy m.in.:

obecność osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo,
zakaz używania alkoholu i środków odurzających przez artystów i obsługę techniczną,
jasno określone procedury gaśnicze,
przeszkolenie wszystkich członków ekipy przed występem,
dostęp do gaśnic i koców gaśniczych w odległości kilku kroków od miejsca występu.

Sprzęt, paliwa, pirotechnika i bezpieczeństwo - fundament, nie dodatek

Rekwizyty ogniowe

Według międzynarodowych opisów fire performance do najpopularniejszych narzędzi należą m.in.:

Poi - para łańcuchów lub linek z uchwytami po jednej stronie i pakietem z knotem po drugiej.
Staff - metalowa lub drewniana tyczka długości około 1 - 2 m z knotami na końcach.
Dragon staff - długi staff z kilkoma knotami na okrągłych ramionach na końcach, częściej toczony po ciele niż klasycznie obracany.
Wachlarze (fans) - metalowe wachlarze z knotami wzdłuż łuków.
Obręcze (fire hoops) - obręcze z wystającymi prętami zakończonymi knotami.
Meteor, rope dart, liny ogniowe - długie liny lub łańcuchy z knotem na końcu.
Miecze, nunchaku, wulkany, pochodnie sceniczne - bardziej specjalistyczne narzędzia, często tworzone indywidualnie.

Każdy z tych rekwizytów ma inne wymagania przestrzenne, inne ryzyka i inne walory wizualne, co wpływa na dobór choreografii i konfigurację sceny.

Paliwa

W praktyce fireshow wykorzystuje się najczęściej:

paliwa typu "white gas" (wysoko oczyszczone paliwa do lamp i kuchenek),
olej lampowy/parafinowy,
specjalistyczne mieszanki izoparafinowe.

White gas daje bardzo jasny, dynamiczny płomień, ale pali się goręcej i łatwiej przenosi ogień na inne powierzchnie (np. ubranie). Olej lampowy pali się dłużej, jest bardziej "leniwym" płomieniem, ale zostawia tłustą warstwę na podłożu, która może być śliska. Izopary są paliwami najczystszymi, ale trudniej dostępnymi.

Niezależnie od paliwa obowiązują zasady:

paliwo przechowuje się w zakręconych, niepalnych pojemnikach,
stacja paliw jest wyraźnie oddzielona od widowni i miejsca występu,
strefa gaszenia jest oddalona zarówno od stacji paliw, jak i od widzów,
nie wolno palić papierosów ani używać otwartego ognia poza wyznaczoną strefą występu.

Pirotechnika i klasyfikacja CE

W fireshow często wykorzystuje się pirotechnikę widowiskową:

fontanny iskier,
gejzery,
świece dymne,
miny sceniczne,
flary i efekty specjalne.

Produkty są klasyfikowane według unijnej normy CE. W kontekście eventów plenerowych istotne są:

F1 - wyroby o bardzo niskim ryzyku (np. zimne ognie), minimalne odległości rzędu 1 m.
F2 - fajerwerki do użytku na zewnątrz, minimalna odległość od widzów 8 m.
F3 - wyroby o większej mocy, przeznaczone do dużych, otwartych przestrzeni; minimalny dystans 25 m.
T1 - pirotechnika teatralna do użytku przez osoby bez specjalnych uprawnień (fontanny iskier, część efektów scenicznych) z typowymi dystansami około 3 m i więcej.
T2 / F4 - profesjonalna pirotechnika wymagająca licencji i indywidualnej oceny odległości przez pirotechnika.

Świadome korzystanie z tych klas, zgodnie z instrukcjami producentów, stanowi podstawę bezpiecznej pracy z pirotechniką.

Artyści i choreografia - klient widzi 20 minut, my pracujemy tygodniami

Publiczność widzi 10 - 25 minut spektaklu. Artyści i realizatorzy widzą setki godzin pracy.

Przed występem odbywa się:

Trening techniczny Aby ruchy z płonącym rekwizytem były bezpieczne, potrzebne są dziesiątki godzin treningów bez płomienia oraz z płomieniem. Artyści uczą się kontroli nad rekwizytem, ciała i przestrzeni.
Próby choreograficzne Ułożenie sekwencji, synchronizacja z muzyką, planowanie wejść i wyjść. Próby z pirotechniką odbywają się w kontrolowanych warunkach, a nie "na żywo" przed publicznością.
Praca nad kondycją i kostiumami Artyści dbają o formę fizyczną, stroje z naturalnych, trudnopalnych tkanin oraz fryzury (spięte włosy, nakrycia głowy). Kostium musi dobrze wyglądać, ale przede wszystkim nie może zwiększać ryzyka zapłonu.
Rozgrzewka i przygotowanie tuż przed występem Obejmuje testy sprzętu, nasączanie knotów paliwem, spin-off nadmiaru paliwa, ustawienie rekwizytów, konfigurację nagłośnienia, a dopiero na końcu - wejście na scenę.

To, co na scenie wygląda "łatwo", jest wynikiem tysięcy mikrodecyzji i konsekwentnych prób.

Warunki terenowe, logistyka i ryzyka

Pokaz fireshow zawsze odbywa się w konkretnym otoczeniu - park, rynek, plac przy hotelu, teren przy sali weselnej, festiwal, czasem hala. Każde z tych miejsc generuje inne ryzyka.

Teren i podłoże Najlepsze są twarde, niepalne nawierzchnie. Teren musi być wolny od wysokich drzew, budynków i przewodów nad sceną. Miękka trawa, skarpy, piasek czy mokre podłoże zwiększają ryzyko potknięcia, przewrócenia wyrzutni pirotechnicznej lub poślizgnięcia się artysty.
Wiatr i pogoda Silny wiatr może wymusić całkowite odwołanie pokazu. Deszcz wymaga ograniczenia części efektów, zmiany paliw lub rezygnacji z niektórych rekwizytów. Śnieg i lód wprowadzają ryzyko poślizgnięcia się i wymagają dodatkowego zabezpieczenia podłoża.
Ładunek publiczności Przy dużej publiczności bariery lub służby porządkowe stają się koniecznością. Pirotechnika wymaga często zamknięcia stref parkingowych oraz wytyczenia dróg ewakuacyjnych.
Przestrzeń robocza Profesjonalne wytyczne zalecają mapowanie przestrzeni:
- zaznaczenie strefy występu,
- wyznaczenie stacji paliw,
- strefy gaszenia,
- strefy widowni,
- położenia obiektów łatwopalnych,
- pozycji gaśnic, hydrantów, dróg dojazdu dla służb.
Organizator powinien przekazać plan terenu, informacje o istniejących instalacjach oraz o ograniczeniach (np. zakaz używania otwartego ognia w określonych strefach).
Logistyka Fireshow wymaga transportu paliw, rekwizytów, nagłośnienia, oświetlenia i elementów scenicznych. Konieczne jest zabezpieczenie zaplecza (przestrzeń na stroje, miejsce do przygotowania rekwizytów, oświetlenie techniczne, dostęp do prądu) oraz zaplecza sanitarnego dla ekipy.
Formalne zgody Do pokazów z pirotechniką często potrzebne są zgody urzędu gminy, straży pożarnej lub administratora terenu. W niektórych miastach obowiązują strefowe lub czasowe zakazy używania fajerwerków bez specjalnego pozwolenia. Licencjonowany pirotechnik przygotowuje zgłoszenia i odpowiada za stronę formalną.

Czas pracy vs. czas trwania pokazu

Oczekiwanie klienta: "Przyjedziecie na 20 minut pokazu."

Rzeczywistość: fireshow to proces trwający kilka godzin.

Przykładowo:

Przygotowanie terenu (1 - 2 godziny)

Przyjazd, rozładunek, wyznaczenie stref, montaż nagłośnienia, oświetlenia, stacji paliw, ustawienie rekwizytów, próby dźwięku.

Testy i próba (1 - 2 godziny)

Przejście choreografii, testy sprzętu, sprawdzenie paliwa i pirotechniki, ustawienie świateł i finalne korekty.

Występ (zwykle 12 - 25 minut)
- Teatry ognia oferujące pokazy miejskie i jarmarkowe podają standardowe czasy rzędu 12 - 20 lub 12 - 25 minut.
- Oferty pokazów weselnych z reguły mieszczą się w przedziale 12 - 25 minut, przy zaangażowaniu 2 - 5 artystów.
- Krótsze show (np. 10 minut) stosuje się jako przerywnik, dłuższe - do około 25 minut - jako pełnowymiarowy finał. Pokazy powyżej 30 minut tracą dynamikę i znacząco zwiększają obciążenie artystów oraz ilość zużytego paliwa i pirotechniki.
Zamykanie (1 - 2 godziny)
Gaszenie rekwizytów, schładzanie knotów, pakowanie sprzętu, sprzątanie terenu, załadunek.

Łączny czas pracy ekipy przy jednym pokazie to realnie 4 - 10 godzin, nie licząc przygotowań w siedzibie firmy (planowanie, obsługa klienta, przygotowanie paliw, serwis rekwizytów).

Oczekiwania vs. rzeczywistość - najczęstsze zderzenia

Oczekiwanie	Rzeczywistość
"Możemy zrobić pokaz w każdym miejscu."	Nie. Warunki terenu i przepisy jasno definiują, gdzie można pracować z ogniem. Potrzebna jest płaska, niepalna przestrzeń, dystans do zabudowań i zgody władz.
"Chcemy dużo pirotechniki i blisko ludzi."	Pirotechnika ma minimalne odległości bezpieczeństwa (3 - 5 m dla części scenicznej, 8 m dla F2, 25 m dla F3). Często obowiązkowe są bariery i licencjonowany pirotechnik.
"Czy możecie wydłużyć pokaz do 40 minut?"	Największą siłę mają pokazy 12 - 25 minut. Dłuższe tracą dynamikę i wymagają większej liczby rekwizytów, paliwa oraz piro, co zwiększa koszty i ryzyko.
"Chcemy tanio i dobrze."	Fireshow jest kosztowne w produkcji: paliwo, amortyzacja rekwizytów, pirotechnika, praca artystów, dojazdy, ubezpieczenie. Zbyt niska cena oznacza kompromisy.
"Można odpalać ogień w każdym momencie."	Wymagana jest synchronizacja z programem, cisza techniczna przy testach, zgoda na przygaszenie świateł, stabilna pogoda. Czasem potrzebne są zmiany godzin lub zakresu efektów.

Najlepszy pokaz ognia" - czy istnieje idealny?

Tak - ale idealny dla konkretnej przestrzeni i wydarzenia. Nie istnieje uniwersalne fireshow dobre na każdą okazję.

Dobry pokaz spełnia cztery kluczowe kryteria:

Bezpieczeństwo
Dystanse, sprzęt, paliwo i pirotechnika są dobrane do warunków i liczby widzów, a procedury gaśnicze są przygotowane i przećwiczone.
Dopasowanie Scenariusz, muzyka, stroje i narracja są zsynchronizowane z charakterem imprezy: wesele, jarmark, gala, festiwal czy event firmowy.
Dynamika Występ ma dramaturgię: intro, budowanie napięcia, kulminację (często z pirotechniką lub efektem specjalnym), a następnie wyraźne zakończenie.
Doświadczenie wykonawców Zespół posiada realne doświadczenie, dba o próby, ma ubezpieczenie i potrafi reagować na nieprzewidziane okoliczności (zmiana pogody, zachowanie widowni, awarie techniczne).

Z tego powodu zamiast pytać "Który fireshow jest najlepszy?", warto zapytać:" Jaki pokaz najlepiej pasuje do mojego wydarzenia, miejsca i publiczności?"

Podsumowanie

Fireshow to nie "atrakcja", lecz produkcja artystyczno-techniczna.

Największa różnica między oczekiwaniami a rzeczywistością polega na tym, że:

Organizator widzi 15 - 20 minut efektu.
Producent widzi tygodnie pracy, analizy terenu, zgód formalnych, przygotowania rekwizytów i paliw, próby choreograficzne, planowanie bezpieczeństwa oraz godziny montażu i demontażu.

Pokaz z płomieniami zaczyna się dużo wcześniej niż włączenie muzyki i pierwsze płomienie. Zaczyna się od odpowiedzialnego planowania. Właśnie dlatego fireshow jest warty swojej ceny - dostarcza niezapomnianych emocji, ale tylko dzięki pracy profesjonalistów i ścisłemu przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa.